Zabawa to przyjemna forma spędzania czasu, coś, co towarzyszy każdemu człowiekowi na różnych etapach życia. Największą rolę odgrywa w dzieciństwie, będąc podstawową aktywnością, podejmowaną spontanicznie z woli malucha. Czym właściwie jest i dlaczego dzieci się bawią? W nauce można spotkać wiele definicji zabawy. Anna Brzezińska w swojej pracy pt. „ Aktywność zabawowa i jej znaczenie dla rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym” określa ją jako: działanie swobodne, wewnętrznie motywowane, bezinteresowne, odbywające się najczęściej w fikcyjnym miejscu i czasie, ujęte w reguły działanie, któremu towarzyszy napięcie emocjonalne.
Idąc za tą definicją można wyróżnić kilka cech, którymi charakteryzuje się ta forma aktywności: •
Dobrowolność: dziecko samo podejmuje decyzję o zabawie, bez nacisku z zewnątrz
•
Bezinteresowność: działanie bezpośrednio niczemu konkretnemu nie służy
•
Zaangażowanie emocjonalne •
Fikcja: dziecko w swojej wyobraźni tworzy sytuacje, w których ma miejsce zabawa.
Zabawa może przybierać różne formy. Roger Callois, francuski intelektualista, socjolog i filozof wyróżnił 4 jej kategorie: - Agon (współzawodnictwo): to najróżniejsze gry i zabawy, które mają za zadanie wyłonić zwycięzcę. Szczególną rolę odgrywają tutaj umiejętności uczestników. Agon to przykładowo wyścigi, gry zespołowe, szachy, czy warcaby.
- Alea (los): to wszelkie zabawy związane z przypadkiem. Nie liczą się w nich umiejętności, a zrządzenie losu. Warto wymienić tu takie zabawy, jak loterie, ruletki, czy wyliczanki.
- Mimicry (naśladownictwo): zabawa opiera się na odgrywaniu ról i naśladownictwie, najczęściej dorosłych. Kluczowym aspektem w tego typu zabawach jest wyobraźnia i spontaniczność.
- IInix (oszołomienie): ta kategoria skupia zabawy, w których liczą się najróżniejsze doznania transowe i adrenalina. Przykładem może być karuzela, czy chodzenie po linie.
Wraz z rozwojem malucha, zmienia się forma podejmowanej przez niego aktywności zabawowej. Przed ukończeniem drugiego roku życia dominuje zabawa indywidualna. Następnie ma miejsce etap naśladownictwa (najczęściej między 3 a 4 rokiem życia). W późniejszych okresach dziecko podejmuje coraz częściej wspólne zabawy z rówieśnikami, dlatego ta aktywność ma tak ogromny wpływ na rozwój społeczny najmłodszych. Około 3 roku życia dzieci personalizują zabawki, mówią do nich i traktują je jako realnych towarzyszy zabawy. W wieku 5 lat ma miejsce etap inscenizacji- odtwarzania scenek, które bardzo często są odzwierciedleniem realnych sytuacji. Z biegiem czasu do zabawy włączane są elementy konstrukcyjne, w tym klocki. Po 6 roku życia to właśnie budowanie, tworzenie i konstruowanie są formami dominującymi.
Zabawa jest niezwykle ważna z punktu widzenia rozwoju dziecka. Aktywizuje najmłodszych o różnych typach osobowości. Bawiąc się, malec przekazuje do otoczenia informacje o sobie i swoim indywidualnym sposobie myślenia. Ważnym motywem podejmowania przez dziecko zabawy jest chęć przeżycia pewnych sytuacji, doświadczenia ich i zapamiętania. Pozwala to na zapisanie w zachowaniu pewnych wzorców i schematów, które wykorzystywane są w dorosłym życiu. Innymi słowy- aktywność zabawowa pokazuje i uczy świata w formie dla dziecka przystępnej i prostej.
Należy pamiętać, że dziecko bawi się po to, by stać się dojrzałym. Bez tego nie można wychować człowieka samodzielnego, gotowego do podejmowania kolejnych wyzwań. Zabawa jest źródłem kontaktów społecznych, doświadczeń i przyjemności, niezbędnych dla prawidłowego ukształtowania charakteru młodego człowieka. Dlatego warto zadbać o to, bym dziecko miało odpowiednie warunki i możliwości do podejmowania aktywności zabawowej. Pamiętajmy, że to my, dorośli mamy największy wpływ na to, czym i w jaki sposób dziecko się bawi.
